Zutphen: Walburg Pers, 2018. 160 p.
ISBN 978 94 6249 355 3
€24,95
In het biografische werk Thuis in elke tijd beschrijft Catherine Wijnands het levensverhaal van haar oma Kate Kolff die leefde van 1885 tot 1975. Ze vervlecht dat levensverhaal met de grote gebeurtenissen op het wereldtoneel van die tijd – de Eerste Wereldoorlog, de dreiging van de communistische revolutie, de crisis van de jaren dertig, de Tweede Wereldoorlog en de snel veranderende naoorlogse maatschappij. Daarnaast vertelt de biografie niet alleen het verhaal van Kate, maar verschaft tot op zekere hoogte een perspectief op het gezinsleven van de gegoede klasse en het netwerk van de familie Kolff.
Kate Kolff werd geboren in Rotterdam als dochter van Herman Kolff en Madelaine Hanegraaff en was de enige dochter in het gezin, dat verder uit drie broers bestond. Van jongs af aan leefde zij het leven van een aristocratisch (jonge)dame in een oud patriciërsgeslacht. Ze trouwde met een man die door haar ouders geschikt was bevonden en kreeg met hem twee dochters. Haar dagelijks leven was vooral gevuld met het afleggen van visites, het ontvangen van bezoek en het aansturen van haar personeel. Nadat haar eerste man jong was gestorven, hertrouwde zij met een man uit dezelfde gegoede Rotterdamse kringen. Hij scheidde na een aantal jaar van haar. Op haar negenenveertigste trouwde zij voor een derde maal, dit keer met een Groningse bankier. In Haren, haar
nieuwe woonplaats, werd zij maatschappelijk actief en maakte ze de oorlog door.
In het voorwoord van het boek legt de auteur uit dat zij dit boek niet alleen heeft geschreven uit bewondering voor haar eigen grootmoeder: ze ziet haar grootmoeder als één van die vele vrouwen die volhardden ‘in tijden van ondergang en wederopbouw’. Aan al deze vrouwen is het boek opgedragen. De auteur heeft gelijk als ze stelt dat er over veel vrouwen nooit wordt geschreven, en het is altijd goed als het levensverhaal van een bijzondere vrouw aan het duister van de familiezolders of archieven wordt onttrokken.
Mijns inziens maakt de auteur echter een vergelijking die niet geheel op gaat: haar oma was niet zomaar een van vele vrouwen. Kate kwam uit een zeer welgestelde Rotterdamse handelaarsfamilie en hoewel geld niet gelukkig maakt en ze ook zeker verdriet heeft gekend, maakt een familiefortuin het leven wel een stuk eenvoudiger, met name in tijden van oorlog. Dat maakt het boek een soort toondoof: de situatie waarin de familie Kolff zich bevond was niet de norm, en dat wordt nergens echt benoemd. Misschien heeft de auteur daar minder oog voor omdat zij zelf ook tot deze familie behoort – als een andere auteur het verhaal van deze vrouw had opgeschreven was het wellicht anders geweest.
Dat gezegd hebbende laat het boek wél heel goed zien hoe de levenswereld van een vrouw uit een welgestelde Rotterdamse familie eruitzag, aan welke sociale voorschriften zij geacht werd zich te houden en in welke netwerken zij zich bewoog. Dat Kate Kolff een bijzonder leven heeft gehad maakt het boek zeker duidelijk. Ook heeft de auteur het kleine verhaal van haar oma knap verbonden met de grote wereldgeschiedenis, meestal door middel van kranten die haar grootmoeder bewaarde. Ze somt dan op wat er zoal in staat – zowel de nieuwsberichten als bijvoorbeeld de advertenties, die vaak ook veel over een bepaalde tijd vertellen. Het netwerk van de familie Kolff zou zeker ook het beschrijven waard zijn geweest – er zaten mensen in als Louis Couperus en schilder Matthijs Maris.
Het leven van Kate Kolff is absoluut een boek waard. De insteek van dat boek had alleen beter gekund: een inkadering in de Rotterdamse handelselite van de late negentiende en de vroege twintigste eeuw had de lezer gelijk duidelijk gemaakt dat we hier niet met een standaard Nederlandse huisvrouw van doen hebben. Een goed voorbeeld van hoe het leven van een ‘gewone’ vrouw inzicht kan bieden is de gelijksoortige biografie Kom vrouwen, aangepakt! De revolutie van socialiste Trien de Haan van Bert Lankester. Ook Lankester beschrijft het leven van een familielid (hoewel hij verder van haar afstond), maar ging dieper in op de historische context, haar netwerk, en haar achtergrond. Afgezien van dit commentaar leest het boek vlot en is het verhaal onderhoudend.