Dinsdag 8 maart 2022
9.30-18:00 uur
Rijksmuseum Amsterdam
Op internationale vrouwendag organiseert het Rijksmuseum het symposium Women in the Museum: Best Practices, in het Rijksmuseum, live en online.
Zie: https://www.rijksmuseum.nl/nl/zien-en-doen/lezingen-symposia/women-in-the-museum.
Hilversum: Uitgeverij Verloren, 2020. 314 p.
ISBN 978 90 9704 839 6
€29,-
Kunst (en met name het eigendom ervan) heeft de afgelopen tweeëneenhalve eeuw veel nationalistische emoties opgeroepen. Zo’n vijf jaar geleden stonden de kranten nog vol toen ‘onze’ Marten en Oopjen van Rembrandt, natuurlijk dé ‘Nederlandse’ schilder bij uitstek, in een ‘Franse’ collectie dreigden te verdwijnen. Uiteindelijk kocht de Nederlandse staat de twee schilderijen samen met Frankrijk voor in totaal een slordige 160 miljoen euro.
Aan het begin van de negentiende eeuw speelden dit soort artistieke eigendomsconflicten in de kunstmarkt zich niet alleen af tussen naties, maar ook tussen steden. Het proefschrift van Anna Rademakers, uitgegeven als Moederstad en vaderland bij Uitgeverij Verloren, onderzoekt dit ingewikkelde spanningsveld voor de periode van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en de Belgische Revolutie tussen 1815 en 1839.
Daarmee sluit zij zich aan bij een de laatste jaren groeiende historiografie (ook in België en Nederland) die de geschiedenis van nationale identiteit op lokaal niveau onderzoekt en problematiseert. Historici van België en Midden- en Oost-Europa hebben bijvoorbeeld laten zien dat grote groepen negentiende-eeuwers ‘onverschillig’ stonden tegenover de natiestaat (Zahra, ‘Imagined noncommunities’, 2010; Van Ginderachter, The everyday nationalism of workers, 2019). Anderen hebben erop gewezen dat de toen sterke identificatie met de stad het nationaal besef kon ondersteunen, maar ook kon ondergraven (o.a. Croon, ‘Toe-eigeningsstrategieën bij stedelijke en nationale identiteitsvorming’, 2003; Boender, ‘Stedelijk patriottisme’, 2015; Petterson, Eigenwijs vaderland, 2017; Vannieuwenhuyze, ‘Aangedaan van statuomanie’, 2018; Peverelli, De stad als vaderland, 2019).
Rademakers onderzoekt deze kwestie voor het discours en kunstpraktijk van de schilderswereld in het Groot-Nederlandse koninkrijk. Bijzonder is dat ze ervoor koos om vier steden te onderzoeken: Amsterdam, Antwerpen, Brussel en Den Haag. Er zijn in de historiografie over de negentiende eeuw weinig historici die op een systematische wijze vier steden (en bovendien twee landen) onderzoeken. Bovendien richt ze zich op een tijdvak dat de afgelopen tien jaar weliswaar – eindelijk – centraler is komen te staan in het historisch onderzoek, maar waar toch nog meer onderzoek naar nodig is.
Moederstad en vaderland bestaat uit zes hoofdstukken, waarvan de eerste twee de context schetsen voor de lokale casestudies in de hoofdstukken erna. Het eerste hoofdstuk gaat over het kunstvertoog in Nederland en België in de decennia rond 1800. Rademakers laat onder andere zien dat de culturele elite een levendig debat voerde over de vermeend slechte staat van de Nederlandse kunsten, in vergelijking met de Frans-Italiaanse standaard. Het tweede hoofdstuk gaat in op het kunstonderwijs (met name in de academies) en tentoonstellingen van schilderijen in de late achttiende en vroege negentiende eeuw. Centraal staan de salons, uit Frankrijk overgewaaide tentoonstellingen van contemporaine kunst. Hier bezichtigde het groeiende publiek van potentiële kopers het werk van lokale en nationale schilders. Rademakers meent dat deze evenementen in eerste instantie bedoeld waren om de roem van lokale schilders op te vijzelen, maar dat hier rond 1800 een nationaal besef ‘voor in de plaats [was] gekomen’ (p. 41). Dit gaat er echter aan voorbij dat tentoonstellingen en academies de hele negentiende eeuw een belangrijke bron bleven van stedelijke trots.
In het derde hoofdstuk beschrijft Rademakers de Amsterdamse schildersgemeenschap. Zij gaat onder andere in op de contemporaine discussies over de juiste koers van de Nederlandse kunst rond de oprichting van de Amsterdamse academie in 1817. Centrale figuren als Jeronimo de Vries en Cornelis Apostool dachten verschillend over wat de Groot-Nederlandse kunst precies behelsde, maar focusten vooral op de Hollandse kunst. Na 1830 werden Amsterdamse verzamelaars en kunstorganisatoren nationalistischer, al bleven er persoonlijke contacten met Antwerpen.
Het vierde hoofdstuk richt het vizier op Antwerpen. Het gaat over hoofdrolspelers rondom de stedelijke academie, zoals Van Bree, Snijers en later Wappers, en de manieren waarop zij zich tot het vaderland verhielden. Onder leiding van Bree probeerde de stadselite in eerste instantie het classicisme met lokale Rubiaanse traditie te verenigen. Hoewel er op persoonlijk vlak contacten waren met Amsterdammers, bleef de deelname van Noord-Nederlanders aan de lokale salons beperkt. Na 1830 werden de salons vrijwel exclusief nationale bezigheden.
In het vijfde hoofdstuk staat Brussel centraal. Schilders in deze stad hadden, veel meer dan in Antwerpen, een op het zuiden (en dan met name op Frankrijk) gerichte oriëntatie. Aan de lokale academie vierde het neoclassicisme lang hoogtij. Rademakers laat zien dat de Brusselse salons sterk lokaal georiënteerd waren: op een enkel evenement na bezochten weinig Noord-Nederlandse schilders deze tentoonstellingen. Dit veranderde echter met de revolutie. Lokale activiteiten, zoals de salons, kregen een vanzelfsprekend nationalistisch karakter. Tegelijkertijd behielden lokale artistiekelingen een internationale oriëntatie.
De geschiedenis van de Haagse kunstwereld, onderwerp van het zesde hoofdstuk, vertoonde enkele gelijkenissen met haar Brusselse tegenhanger. Tijdens de jaren 1810 en 1820 hadden de stedelijke academie en tentoonstellingen ook hier een sterk neoclassicistisch en lokaal karakter. De Belgische Revolutie maakte nationalistische onderwerpen populair. Vanaf het einde van de jaren 1830 trokken echter veel Belgen naar Den Haag toe.
Rademakers concludeert dat het Groot-Nederlandse ideaal in de schilderswereld slechts beperkt (vooral in Amsterdam) werd beleden en bovendien vaak werd genegeerd. Schilders zelf stelden zich vaak pragmatisch op. Uiteindelijk gaat Moederstad en vaderland vooral over het nationalisme in de schilderkunst in Nederlandse en Belgische steden, minder over wat stedelijke trots nou precies betekende. Rademakers merkt wel op dat de lokale hoofdrolspelers concurrentiegevoelens hadden tegenover andere steden. Hiermee voldoet ze echter niet helemaal aan haar belofte om het nationale en stedelijke niveau met elkaar ‘te verbinden en te vergelijken’, zoals ze in de inleiding aankondigde (p.13).
Desondanks biedt het boek veel nieuwe inzichten over de vroeg negentiende-eeuwse kunstwereld. Ze verbindt soepel een sociale met een culturele aanpak. De bij tijd en wijle biografische focus (Rademakers concentreert zich in elke stad op een aantal hoofdrolspelers) werkt goed: het maakt het milieu van curatoren, organisatoren, schilders en verzamelaars inzichtelijk voor de lezer. Daarmee is Moederstad en vaderland een welkome aanvulling op de Belgische en Nederlandse cultuurgeschiedenis van de vroege negentiende eeuw.
The Hague, Netherlands Institute for Art History (RKD): 19 & 20 June 2019
Organised by ESNA (European Society for Nineteenth-Century Art), RKD – Netherlands Institute for Art History, The Hague and NWO (Netherlands Organisation for Scientific Research)
The exhibition The Dutch in Paris, which was on show in the Van Gogh Museum, Amsterdam and in the Petit Palais, Paris during the fall of 2017 and spring of 2018 respectively, aimed to visualize the artistic exchange between Dutch and French artists between 1789 and 1914. As part of a larger research project, set up by the RKD – Netherlands Institute for Art History, the exhibition generated so much response that ESNA, in collaboration with the RKD and NWO, decided to organize an international conference on the subject, focusing specifically on international as well as national and local points of encounter and how they facilitated artistic exchange.
Vincent van Gogh wrote in 1883: ‘I would certainly very much like to spend some time in Paris, because I believe I would get the friction [in Dutch: ‘wrijving’] with artists that I’ll have to have at some point’. Van Gogh used the word ‘friction’ in a positive sense, as an encounter in which he could learn and develop his ideas and his art. Peter Burke defined encounters as information and objects that flow in different directions, even if unequally. He noted that ‘Ideas, information, artefacts and practices are not simply adopted but on the contrary, are adapted to their new cultural environment. They are first decontextualized and then recontextualized, domesticated or localized. In short, they are translated’.
Burke, however, does not address the strategy and process of encounters. In his quest for friction, Van Gogh sought the utopia of a shared workspace but ended up with broken friendships. Frictions and encounters can abrade and chafe but can nevertheless lead to artistic exchange. The various processes involved in the realization of artistic exchange might have friendship at their base but can just as easily be born out of more antagonistic points of view. This paradox, which can be tested through, for example, theories of friendship, hospitality, solidarity, communication, and productive conflict, among others, is what we want to explore during the conference.
Please click here for the full programme
Tickets are available via the RKD webshop.
In the production and reception of art, processes of migration play a crucial role. This is particularly true for modernism and the historical avant-gardes of the twentieth century, when artists’ transnational networks and migrations across countries and continents greatly impacted artistic developments. Besides artists and agents such as art dealers and art historians, works of art and art institutions also migrated. For an upcoming issue of Stedelijk Studies, we invite scholars to explore forms of migration and their influence on the development and dissemination of modern art around the world from 1900–1960.
Artists migrated to metropolises such as Paris in the twentieth century for inspiration and education, leading to collaborations with colleagues, gallerists, and other art promoters. Artists’ experiences under new and alien circumstances were often reflected in their work. Migrations were not always by choice: artists and art agents were forced into involuntary emigration or exile by colonialist and political developments, such as those prompted by National Socialism. Whatever the impetus, between 1900 and 1960 artists and collectors migrated globally on an unprecedented scale and, along with these migrants, their works of art moved as well.
This issue of Stedelijk Studies complements an upcoming exhibition about Migrants in Paris at the Stedelijk Museum Amsterdam (September 2019–January 2020), but will offer an in-depth exploration of migration from a greater variety of angles. We understand migration, just as modernism in the arts, as a global phenomenon. We are looking for theoretical explorations as well as art historiographical approaches and case studies, and especially welcome articles that explore gender, queer, and postcolonial perspectives, among others.
Potential topics include:
The thematic issue Modernism in Migration: Relocating Artists, Objects, and Institutions, 1900–1960 will be edited by Dr. Tessel M. Bauduin and Dr. Gregor Langfeld (both of the University of Amsterdam).
Stedelijk Studies is a high-quality, peer-reviewed academic journal published by the Stedelijk Museum Amsterdam. The journal comprises research related to the Stedelijk collection, exploring institutional history, museum studies (e.g., education and conservation practice), and current topics in the field of visual arts and design.
Deadline for the abstract is February 20, 2019. Deadline for the article (4,000–5,000 words) is May 20, 2019. Publication of the issue will be in November, 2019. Manuscripts and other editorial correspondence should be sent to: Esmee Schoutens, Managing Editor Stedelijk Studies, stedelijkstudies@stedelijk.nl.
Historicus Gert Oostindie neemt onze omgang met het koloniale verleden kritisch onder de loep. Ook het actuele, soms hoog oplopende publieke debat daarover komt aan bod tijdens de 5de Daendelslezing en aansluitende forumdiscussie in het Rijksmuseum op woensdag 25 april, 13:30-17:30.
De afgelopen maanden is een heftig debat gevoerd over de waardering van Nederlands koloniale verleden, waar gevoelens van spijt, schuld en schaamte soms stuitten op historisch-wetenschappelijke verwijten van anachronisme en presentisme. Het debat gaat inmiddels over allerlei onderwerpen: van de eventuele teruggave van koloniaal erfgoed en de inrichting van een slavernijmuseum tot de specifieke positie van nazaten van de inwoners van voormalige koloniën.
In de discussie worden slachtoffers soms tegenover daders gesteld, zwarte woede tegenover ‘witte onschuld’.
In zijn lezing zal Gert Oostindie, hoogleraar koloniale en postkoloniale geschiedenis aan de Universiteit Leiden en directeur van het KITLV, kritisch reflecteren op de omgang met ons koloniale verleden. Zowel de vakhistorische dimensie als het actuele publieke debat komen daarbij aan bod, evenals de rol die Herman Willem Daendels (Hattem 1762-1818 Elmina) heeft gespeeld in Nederlands-Indië en aan de Goudkust.
De lezing wordt gevolgd door een forumdiscussie over Nederlands koloniale verleden: de herinnering daaraan en de actualiteit van die herinnering, waarbij ook de zaal wordt betrokken. Deelnemers aan dit forum zijn Gert Oostindie, Martine Gosselink, hoofd geschiedenis van het Rijksmuseum, Wim Manuhutu, oud-directeur van het Museum Maluku, Aspha Bijnaar, onderzoeker en schrijver, en Karwan Fatah-Black, onderzoeker. De discussie wordt gemodereerd door Niek van Sas, emeritus hoogleraar Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en voorzitter van de Stichting Daendels.
Voor meer informatie en aanmelding voor de lezing, zie:
https://www.rijksmuseum.nl/nl/nu-in-het-museum/colleges-en-lezingen/publiekslezing-postkoloniale-beeldenstormen
A two-day international conference discussing the legacies, histories and contested identities of European Gothic/early-modern visual cultures in (global) modernity, in particular in modernism and the avant-gardes. Rijksmuseum, 29 & 30 June, 2017.
| 9.00-9.30 | Registration |
| 9.30-9.40 | Welcome – Taco Dibbits, Director of the Rijksmuseum |
| 9.40-9.50 | Opening words – Juliet Simpson |
| 9.50-11.10 | Panel 1: Gothic ‘Revivals’ – Politics and Poetry of Buildings, Play and Panic Chair: Juliet Simpson (Coventry University)
|
| 11.10-11.30 | Coffee & tea |
| 11.30-12.45 | Panel 2: Belgian Gothic Modern Interiors/Uncanny Spaces Chair: Jan-Dirk Baetens (Radboud University, Nijmegen)
|
| 12.45-14.00 | Lunch & visit to the Rijksmuseum collections |
| 14.00-15.45 | Panel 3: Gothic Alterities at the Fin-de-Siècle Chair: Rachel Esner (University of Amsterdam)
|
| 15.45-16.05 | Coffee & tea |
| 16.05-17.00 | Plenary and Q&A – Professor Elizabeth Emery (Montclair State University, NY) Chair: Tessel M. Bauduin (University of Amsterdam) |
| 17.00-18.00 | Visit to the exhibition Small Wonders Guided tours for conference guests by curators Ingmar Reesing (UvA) & Frits Scholten (Rijksmuseum) |
| 9.00-9.20 | Registration |
| 9.20-9.30 | Opening words – Tessel M. Bauduin |
| 9.30-11.15 | Panel 4: Gothic Modern Cathedrals ― Politics and Potencies of Buildings beyond the ‘Gothic’ Chair: Petra Brouwer (University of Amsterdam)
|
| 11.15-11.45 | Coffee & tea |
| 11.45-13.15 | Panel 5: Reimagining Gothic Nationalisms and Avant-Gardes Chair: Jenny Reynaerts (Rijksmuseum)
|
| 13.15-14.30 | Lunch & visit to the Rijksmuseum collections |
| 14.30-16.15 | Panel 6: Contested German Gothic Identities: Legacies, Ideologies, Museums Chair: Anna Maria von Bonsdorff (Ateneum Finnish National Gallery)
|
| 16.15-16.45 | Coffee & tea |
| 16.45-17.30 | Round table & closing remarks – Tessel M. Bauduin and Juliet Simpson |
| 17.30 | Close of conference |
| 17.45 | Drinks reception |
For more information, see https://gothicmodernisms.wordpress.com/.
Registration on https://www.rijksmuseum.nl/nl/nu-in-het-museum/symposia/conference-gothic-modernisms.
Fee (125€; 40€ for students) includes access to the Rijksmuseum Collections on both days, a guided visit to the exhibition Small Wonders, coffee, tea, lunch, snacks and drinks. Questions and comments can be directed to dr. Tessel M. Bauduin, University of Amsterdam: t[dot]m[dot]bauduin[at]uva[dot]nl
This conference is part of a trilogy. For earlier events see ‘Visions of the North’.
19 februari t/m 25 juni 2017 in het B.C. Koekkoek-Huis te Kleef.
De in Utrecht geboren Johannes Warnardus Bilders (Utrecht 1811-1890 Oosterbeek) geldt als voorloper van de zogenoemde Haagse School van het vroege Nederlandse impressionisme. In 70 schilderijen, tekeningen en grafiek zal het oeuvre van deze tijdgenoot van Koekkoek uit Nederland voor het eerst in Duitsland worden gepresenteerd.
Bilders kreeg zijn eerste tekenlessen aan de stedelijke Tekenschool en werd lid van de kunstvereniging „Kunstliefde“. Les in schilderen heeft hij nooit gehad, hij leerde het vak door zijn contacten met collega-schilders en het bestuderen van de toonaangevende kunstenaars van zijn tijd, zoals bijvoorbeeld B.C.Koekkoek. In 1839 ondernam hij een reisje naar Duitsland en ontdekte, samen met een bevriend kunstenaar, het rivierlandschap van Rijn en Ahr. Tot 1859 volgden er nog vele verdere studiereizen naar het buurland, aan de Rijn, naar Wiesbaden (waar hij koning Willem III bezocht) en naar het Zwarte Woud.
Vanuit Utrecht ging hij ook vaak naar Gelderland om er te werken, zoals in het jaar 1840 in de omgeving van Beek en 1841 voor het eerst naar Oosterbeek bij Arnhem. Hij was zo ingenomen van die plaats met zijn heidevelden en oeroude bomen, dat hij al in het daaropvolgende jaar besloot zich hier te vestigen. Hier werd hij na verloop van tijd tot een centrale vaderfiguur voor de jonge kunstenaars die eveneens naar Oosterbeek kwamen. In navolging van de Franse kolonie van kunstenaars die in de buitenlucht schilderden werd Oosterbeek later het „Nederlandse Barbizon“ genoemd. Het late werk van Bilders weerspiegelt iets van het voorbeeld van deze Franse schilderkunst, ook al is Bilders nooit in Frankrijk geweest. Met zijn zoon Gerard samen zonden zij hun werk in naar verschillende wereldtentoonstellingen.
1858 verhuisde Bilders met zijn familie naar Amsterdam. Daar werkte hij mee aan de totstandkoming van de Galerie in Arte et Amicitiae, de belangrijkste Nederlandse kunstvereniging. Uit zijn laatste jaren dateren tekeningen in groot formaat, gemaakt met houtskool of wit en zwart krijt. Na de dood van zijn eerste vrouw en van zijn zoon Gerard leerde Bilders 1880 de schilderes Maria van Bosse kennen, die al langer van hem les had gehad, en keerde in dat jaar terug naar Oosterbeek. Samen ontdekten ze nu de aangrenzende landschappen van de Achterhoek en van de provincies Drente en Groningen. Op 79-jarige leeftijd stierf Bilders in Oosterbeek aan een longontsteking.
Deze tentoonstelling werd mogelijk gemaakt door de samenwerking met het Museum Veluwezoom, Kasteel Doorwerth en het RKD (Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis) in Den Haag. Er verschijnt een catalogus van Jeroen Kapelle en Manon van der Mullen met rijke illustraties en een samenvatting van de tekst in het Duits.
The Rijksmuseum operates a Fellowship Programme for outstanding candidates working on the art and history of the Low Countries whose principal concern is object-based research. The aim of the programme is to train a new generation of museum professionals: inquisitive object-based specialists who will further develop understanding of art and history for the future. The focus of research should relate to the Rijksmuseum’s collection, and may encompass any of its varied holdings, including Netherlandish paintings, sculpture, decorative arts, prints, drawings, photography and historical artefacts. The purpose of the programme is to enable applicants to base part of their research at the Rijksmuseum, to strengthen the bonds between the universities and the Rijksmuseum, and to encourage the understanding of Netherlandish art and history. The programme offers students and academic scholars access to the museum’s collections, library, conservation laboratories and curatorial expertise.
The Rijksmuseum Fellowship Programme provides opportunities for recent graduates (at the Master’s level), as well as doctoral and post-doctoral candidates. The programme is open to candidates of all nationalities and with varied specialisms. They may include art historians, curators, conservators, historians and scientists. Candidates should have proven research capabilities, academic credentials and excellent written and spoken knowledge of two languages (English and preferably Dutch or German). Fellowships will be awarded for a duration ranging from 6-24 months, starting in the academic year 2017-2018. Please review the Rijksmuseum website for detailed information on each individual Fellowship position.
Fellowship stipends are awarded to help support a Fellow’s study and research efforts during the tenure of their appointment. The stipend amount varies by funding source and Fellowship period. Visit the Rijksmuseum website for further information.
Please review the eligibility, funding and application requirements by following the link to the Fellowship of your interest:
The closing date for all applications is 12 March 2017, at 6:00 p.m. (Amsterdam time/CET). No applications will be accepted after this deadline. All applications must be submitted online and in English. Applications or related materials delivered via email, postal mail, or in person will not be accepted.
Selection will be made by an international committee in April 2017. The committee consists of eminent scholars in the relevant fields of study from European universities and institutions, and members of the curatorial and conservation staff of the Rijksmuseum. Applicants will be notified by 1 May 2017. All Fellowships will start in September 2017.
For questions concerning the application procedure, contact Marije Spek, Coordinator of the Fellowship Programme (m.spek@rijksmuseum.nl), +31 (0)20-6747395.