Anton Muttenthaler, Hans Welgemoed vindt het geluk, ca. 143-1920. Rijksmuseum Amsterdam

3/12 Jaarcongres: Veerkracht!

Veerkracht! Wegen uit de crisis, 1780-1940

Congres Werkgroep De Moderne Tijd

Vrijdag 3 december 2021
Universiteitsbibliotheek (Singel 425), Doelenzaal, Amsterdam

Update 29 november 2021: het congres gaat door, met maatregelen; zie hier voor meer details. Het programma is licht aangepast, zodat het congres voor 17:00 kan afsluiten.

De coronapandemie heeft ons lange tijd in de greep gehouden, maar langzaam lijkt er zicht op verbetering en misschien zelfs een einde van de crisis te komen. De crisis heeft een groot beroep gedaan op mentale en fysieke veerkracht. Veerkracht omvat het vermogen om terug te buigen, te weerstaan en te herstellen en kan zowel op het individuele als collectieve niveau betrekking hebben: niet alleen een persoon, maar ook een samenleving kan veerkrachtig zijn.

Veerkracht is al decennialang een sleutelbegrip binnen academische kringen (‘resilience’), en wordt vanuit meerdere disciplines bestudeerd: de economie, de culturele studies, de sociale wetenschappen, de politicologie enzovoort. Vanuit historisch perspectief worden zelfs modellen geschetst om de ‘veerkracht’ van toekomstige samenlevingen te kunnen voorspellen.

Op dit congres onderzoeken we hoe veerkracht tot uiting kwam in Nederland en Vlaanderen in de periode 1780-1940 vanuit een multidisciplinair perspectief.

Welk herstellend vermogen lieten godsdienstige, politieke en culturele gemeenschappen zien na ontwrichtende gebeurtenissen? Hoe manoeuvreerden politici en hun instituties zich uit een crisis? En hoe toonden individuele burgers veerkracht? Hoe gaven dichters, musici en schilders uiting aan mentale weerbaarheid? Waar putten ze hoop en inspiratie uit en hoe visualiseerden zij de nieuwe toekomst, na de crisis?

Op dit congres vestigen we ook de aandacht op de complexiteit van een begrip als veerkracht. Hoe verhoudt het begrip veerkracht zich tot politieke, sociaaleconomische en culturele verandering en wat is de relatie tussen kwetsbaarheid en veerkracht? Op het eerste gezicht zijn beide begrippen immers twee kanten van dezelfde medaille. Zonder neergang of tegenslag is veerkracht nauwelijks denkbaar.

Aanmelden kan tot 26 november 2021 bij Marjet Brolsma (M.Brolsma@uva.nl). De toegang is gratis, i.v.m. de coronamaatregelen.

	Programma
9:30-10:00	Inloop
10:00-10:15	Inleiding voorzitter Lotte Jensen (RU)
10:15-11:00	Openingslezing ‘Veerkracht. Wegen uit de crisis’ Beatrice de Graaf (UU)
11:00-12:00	Sessie I: Veerkracht en emotie ‘Emotionele praktijken in de gevangenissen van Rotterdam en ’s Hertogenbosch 1800-1850’ Iris van de Zande (OU) ‘Gevende vaderlanders. Landelijke inzamelingsacties na rampen als nationale veerkracht’ Fons Meijer (RU)
12:00-13:15	Lunchpauze (op eigen gelegenheid)
13:15-14:45	Sessie II: Revolutie en restauratie ‘Hoe beëindig je een burgeroorlog? De veerkracht van lokale overheden tijdens de Oranjerestauratie, 1787-1788’ Friso van Nimwegen (UL) ‘Verwerking van het crisisverleden: veerkracht in civil society in Dordrecht, 1813-1850’ Adriejan van Veen (RU) ‘Scherven rapen; Banten en de (im)materiële erfenis van de koloniale vernietiging’ Adieyatna Fajri en Kelly Breemen (NIOD)
14:45-15:15	Pauze
15:15-16:45	Sessie III: De verbeelding van veerkracht ‘Het beeld van de veranderende stad in de topografisch-historische collectie van de Gentse verzamelaar Pierre-Jacques Goetghebuer’ Inge Misschaert (UG) ‘Veerkracht in de Nederlandse dorpsvertelling’ Anneloek Scholten (RU) ‘Als de Feniks zal het herboren uit zijn assche zijn herrezen! De verbeelding van veerkracht in het Vlaamse landschap, 1915-1920’ Bart Tritsmans (UA)
16:45-16:50	Slotwoorden

Anthony Oberman, De schilder in zijn atelier (1820). Rijksmuseum Amsterdam.

8/10 Van Lennep-lezing Jenny Reynaerts

Vrijdag 8 oktober 2021
20.00-21.30 uur
Spui25, Amsterdam

Gratis registratie:
https://spui25.nl/programma/de-elfde-jacob-van-lennep-lezing/make_reservation

De elfde Jacob van Lennep-lezing

De Jacob van Lennep-lezing keert jaarlijks terug in de eerste week van oktober en beoogt de Nederlandse literatuur en cultuur van de negentiende eeuw onder de publieke aandacht te brengen. Dit jaar onderzoekt Jenny Reynaerts de negatieve stereotypering van de negentiende-eeuwse Nederlandse schilderkunst.

In een vroege kunstkritiek in De Naprater uit 1826 en toegeschreven aan redacteur Jacob van Lennep, klaagde deze de Nederlandse kunst en kunstkritiek aan om haar conservatisme en commerciële insteek: ‘De heerschende geest alhier brengt teveel mede om aan het oude gehecht te blijven, al wat naar Rembrand zweemd word blindelings met enthousiasme ontvangen en met goud betaald.’ Deze negatieve reputatie is de negentiende-eeuwse Nederlandse schilderkunst lang blijven aankleven.

Juist dit stereotiepe beeld was de aanleiding voor Jenny Reynaerts om een nieuw overzichtsboek te schrijven, waarin de schilderkunst uit die tijd met frisse blik wordt bekeken en in een veelal internationale context geplaatst. In haar lezing zal Reynaerts uit de doeken doen met welke keuzes zij zich geconfronteerd zag bij het schrijven van Spiegel van de werkelijkheid, en of haar aanpak heeft geleid tot aanpassing van de oude kritiek. Dat zal zij onder meer doen aan de hand van twee tentoonstellingen naar aanleiding van het boek, Spiegel van de ziel (Singer Laren 2020) en Wanderlust (Dordrechts Museum 2022).

Over de sprekers

Jenny Reynaerts is senior conservator schilderijen van het Rijksmuseum en auteur van Spiegel van de werkelijkheid. 19de-eeuwse schilderkunst in Nederland (Mercatorfonds/Rijksmuseum 2019).

Lotte Jensen is hoogleraar Nederlandse literatuur- en cultuurgeschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Ze is voorzitter van de Werkgroep De Moderne Tijd en publiceert over Nederlandse identiteitsvorming, literatuur en geschiedenis. Recent publiceerde ze als co-redacteur Napoleons nalatenschap. Sporen in de Nederlandse samenleving en De grote en vreeselike vloed. De Sint-Elisabethsvloed 1421-2021.

Jan Rock (moderator) is universitair docent Nederlandse letterkunde bij de Universiteit van Amsterdam.

Afbeelding: Anthony Oberman, De schilder in zijn atelier (1830). Rijksmuseum Amsterdam.

In memoriam Evert van Uitert (1936-2021)

‘Maar de weg die ik nu bewandel, die moet ik blijven volgen; als ik niets doe, als ik niet studeer, als ik dus niet meer zoek, dan ben ik verloren, arme ik. Zo zie ik de dingen, doorgaan, doorgaan, dat is wat er moet gebeuren.’
– Vincent van Gogh 22-24 juni 1880

In memoriam Evert van Uitert (1936-2021)

Op zondag 30 mei 2021 overleed de kunsthistoricus Evert van Uitert. Sinds 1970 publiceerde Van Uitert over Vincent van Gogh en leverde hij een grote bijdrage aan het onderzoek naar het leven en werk van Nederlands beroemdste kunstenaar. Hij promoveerde in 1983 aan de Universiteit van Amsterdam cum laude op Vincent van Gogh in creative competition. Four essays from Simiolus. Aan deze universiteit was hij van 1984 tot 2001 hoogleraar kunstgeschiedenis, in het bijzonder van de nieuwste tijd en hield hij een spraakmakende oratie onder de titel Het geloof in de moderne kunst.

Daarnaast werkte hij mee aan diverse tentoonstellingen en boeken. Hij was betrokken bij de monumentale overzichtstentoonstelling over Vincent van Gogh in het Van Gogh Museum en het Museum Kröller-Müller in 1990. Hij schreef over uiteenlopende onderwerpen van Pieter Haverkorn van Rijsewijk, Guillaume Apollinaire, Anton Pieck, maar ook over tuinen, muziek en ironie in kunst.

Als bevlogen docent inspireerde hij generaties studenten kunstgeschiedenis en promovendi. Van Uitert was erudiet, bescheiden, eigenzinnig, hartelijk en bovenal nieuwsgierig naar kunst en kunstenaars tot aan het einde van zijn leven. Met zijn grote kennis en enthousiasme leverde hij een belangrijke impuls aan de belangstelling en het onderzoek naar de moderne kunst en Vincent van Gogh in het bijzonder.

De vele zonnebloemen bij zijn uitvaart waren een ontroerend eerbetoon.

Robert Verhoogt

Bilderdijkkamer en collectie online te bezoeken

De Bilderdijkkamer in het Academiegebouw van Universiteit Leiden is nu geheel online te bezoeken. Op het platform Things That Talk is zowel de vaste opstelling van de Bilderdijkkamer als een selectie uit de collectie Bilderdijkiana te bekijken. De collectie is niet alleen te zien, maar ook te horen. Luister naar gedichten en brieven van Bilderdijk, voorgedragen door Bilderdijk-biograaf Peter van Zonneveld, en leer meer over een van Nederlands’ belangrijkste Romantische dichters aan de hand van voorwerpen uit zijn persoonlijke collectie, van zijn bespiegelingen op de dood tot zijn grondige afkeer van Duitse kachels. De Leidse Bilderdijk-collectie wordt zo op een bijzondere, interactieve manier ontsloten.

Leiden

De Bilderdijkkamer is vernoemd naar de dichter, advocaat en veelzijdige geleerde Willem Bilderdijk (1756-1831) die zijn leven lang een bijzondere band had met de stad Leiden. Bilderdijk studeerde tussen 1780 en 1782 rechten in Leiden, was er getuige van de verwoestende buskruitramp van 12 januari 1807 en doceerde hier tussen 1817 en 1827 als privaatdocent. Toen Bilderdijk in 1827 naar Haarlem verhuisde, nam hij ontroerd afscheid van Leiden, een stad die hij de ‘bloem der steden’ noemde.

Samenwerking

In 2018 besloot de Vereniging ‘Het Bilderdijk-Museum’ om haar collectie in permanent bruikleen te geven aan de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde in Leiden, die haar collecties laat beheren door Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL), en die zelf al een grote verzameling Bilderdijkiana bezat. Vorig jaar verscheen hierover het boek Een sublieme nalatenschap. De erfenis van Willem Bilderdijk (Leiden University Press 2020). Dankzij een bijzondere samenwerking tussen de Werkgroep Bilderdijk van de MdNL, de UBL en Things That Talk is de fraaie Bilderdijkkamer nu voor iedereen digitaal te bezoeken in de 360-graden-omgeving van Things That Talk.

Ronddwalen en rondleidingen

Zoom in op zijn portretten en klik op interessante objecten, zoals Bilderdijks dodenmasker. Maar er is meer dan dat. Behalve de bijzondere stukken en schilderijen die in de kamer worden bewaard, is samen met conservator Na-middeleeuwse handschriften en Archieven van de UBL, Mart van Duijn, een selectie gemaakt van de mooiste Bilderdijkiana. Stukken die normaal in de kluis van de Bijzondere Collecties berusten, zijn nu op tafel uitgestald en te bezichtigen. De online bezoeker kan vrij ronddwalen door de kamer en de collectie maar ook vijf thematische rondleidingen volgen over: leven, gezin, schrijverschap, kunstenaar, geleerde en cultuurcriticus en Verering.

CfP Jaarboek De Achttiende Eeuw

Call for Papers

Themadossier Jaarboek De Achttiende Eeuw
Kennis tot Nut van ‘t Algemeen

‘Wanneer de kennisse der Natuurlyke Historien, der Schepzelen, der Konsten en Ambachten in malkander verknocht, gemeender en meer bekent waren, welk een vrucht de hooge Regenten des Lands tot welstand van haare ingezetenen daar uit zouden konnen trekken […],’ aldus Willem van Ranouw in 1719 in één van zijn tijdschriften. De overtuiging dat kennis de sleutel is tot maatschappelijke voorspoed en vooruitgang werd gemeengoed in de achttiende eeuw. Geleerde professoren, geletterde vrouwen, vernuftige ambachtslieden, innovatieve ondernemers en ambitieuze bestuurders zochten naar nieuwe kennis om de samenleving te verbeteren. ‘Nut’ werd hierbij breed begrepen—niet alleen in een economische zin, maar ook in de culturele zin van geestelijke vorming. De moderne burger ontwikkelde zich door te lezen en in genootschapsverband.

Dit themadossier gaat over de achttiende-eeuwse honger naar kennis in de breedste zin van het woord. We zijn op zoek naar artikelen over allerlei vormen van kennis en wetenschap—van medische ontwikkelingen en technische vondsten tot literaire, artistieke en religieuze kennis. We nodigen ook uitdrukkelijk bijdragen uit die kijken naar achttiende-eeuwse opvattingen óver kennis, inclusief kritische en satirische reacties op boeken- en waanwijsheid.

Geïnteresseerden kunnen tot 1 juli 2021 een kort abstract (max. 300 woorden) insturen naar f.j.dijksterhuis@utwente.nl en jaarboek@18e-eeuw.nl. Voordien informeel aftoetsen wordt aangemoedigd. Van de geselecteerde voorstellen worden de volledige artikelen van maximaal 6.000 woorden verwacht tegen 1 februari 2022. De artikelen worden aan redactionele peer review onderworpen.

Afbeelding: Ontwerp voor de decoratie Kunsten en Wetenschappen op de Noordermarkt, Jurriaan Andriessen (1795). Amsterdam: Rijksmuseum.

CfP: Veerkracht! Wegen uit de crisis, 1780-1940

Call for papers

Veerkracht! Wegen uit de crisis, 1780-1940

Congres Werkgroep De Moderne Tijd
Amsterdam, vrijdag 3 december 2021
Deadline papervoorstellen: 15 mei 2021
Keynote-spreker: Prof. dr. Beatrice de Graaf

De coronapandemie heeft ons lange tijd in de greep gehouden, maar langzaam lijkt er zicht op verbetering en misschien zelfs een einde van de crisis. Het ‘nieuwe normaal’ heeft een groot beroep gedaan op onze mentale en fysieke veerkracht. Veerkracht omvat het vermogen om terug te buigen, te weerstaan en te herstellen en kan zowel op het individuele als collectieve niveau betrekking hebben: niet alleen een persoon, maar ook een samenleving kan veerkrachtig zijn. Het begrip is niet nieuw, maar circuleerde al in de negentiende eeuw. Tijdens de choleracrisis van 1832 was het zelfs trending topic: de kranten stonden bol van de oproepen om veerkracht te tonen. Men kon zelfs poeder kopen dat de veerkracht zou verhogen.

Veerkracht is al decennialang een sleutelbegrip binnen academische kringen (resilience), en wordt vanuit meerdere disciplines bestudeerd: de economie, de culturele studies, de sociale wetenschappen, de politicologie enzovoort. Ook in de geschiedwetenschap staat het thema de laatste tijd volop in de belangstelling. Of het nu gaat om de omgang met rampspoed, het standhouden van politieke instituties in revolutietijd of het aanpakken van economische crises in het verleden: verschillende grote onderzoeksprojecten hebben recent aandacht besteed aan het onderwerp veerkracht.

Met dit congres onderzoeken we hoe veerkracht tot uiting kwam in Nederland en Vlaanderen in de periode 1780-1940 vanuit een multidisciplinair perspectief. We kijken daarbij zowel naar collectieve als individuele veerkracht. Welke routes bewandelden overheden om uit een crisis te geraken? Welk herstellend vermogen lieten godsdienstige, politieke en culturele gemeenschappen zien na ontwrichtende gebeurtenissen? En op het individuele niveau: hoe toonden burgers veerkracht? Hoe gaven dichters, musici en schilders uiting aan mentale weerbaarheid? Waar putten ze hoop en inspiratie uit en hoe visualiseerden zij de nieuwe toekomst, na de crisis?

Door meerdere subthema’s centraal te stellen, willen we de aandacht vestigen op de verschillende exit-strategieën die gebruikt werden om crises in het verleden te overwinnen. Daarbij houden we oog voor de complexiteit van een begrip als veerkracht. Wat is bijvoorbeeld de relatie met kwetsbaarheid? Op het eerste gezicht lijken beide begrippen twee kanten van dezelfde medaille te zijn. Maar veronderstelt veerkracht altijd een voorafgaande periode van neergang en tegenslag?

Subthema’s die in de bijdragen mogelijk aan bod kunnen komen zijn:

De verbeelding en uiting van veerkracht (literatuur, muziek, schilderkunst)
De persoonlijke uitweg uit crises (veerkracht in egodocumenten)
Economische veerkracht (omgang met economische neergang en verval)
Veerkracht en religie (nieuwe geloofsbewegingen, Réveil, religie als troost/inspiratie)
Veerkracht en politiek (omgang met revolutie/machtsverlies, institutionele veerkracht)
Veerkracht en ziekte (fysieke weerstand, bestrijding epidemieën)
Veerkracht en wetenschappelijke kennis (vooruitgangsdenken, techniek)
Beleid, bestuur en recht rondom rampen (crisismanagement, rampenbestrijding)
Veerkracht en sociabiliteit (onderwijs, heropvoeding, maakbaarheidsidealen)

Papervoorstellen over deze en andere binnen het congresthema passende onderwerpen zijn welkom. Belangstellenden kunnen een voorstel van max. 300 woorden en een (beknopte) biografische beschrijving indienen voor 15 mei 2021. Zo snel mogelijk daarna wordt uitsluitsel gegeven over de selectie. Abstracts kunnen worden gezonden aan Lotte Jensen (l.jensen@let.ru.nl), die ook informatie kan geven over het congres.

Blik achteruit: Nieuwe historische interviewpodcast

Blik achteruit. Een historische kijk op de actualiteit

Er is een nieuwe historische interviewpodcast online is: Blik achteruit.

Wie de geschiedenis niet kent, begrijpt weinig van het heden. Alsof je een boek halverwege openslaat zonder de voorgaande bladzijdes te lezen. In Blik achteruit gaan Utrechtse en Amsterdamse historici met aansprekende gasten op zoek naar de historische wortels en kronkels van actuele kwesties. Welk verleden ligt ten grondslag aan hedendaagse problemen? Kunnen historische patronen ons helpen het heden te begrijpen? Zijn er parallellen aan te wijzen tussen toen en nu? Wat zijn de keerpunten in de geschiedenis die ons gebracht hebben waar we nu zijn? En welke paden zijn niet ingeslagen? Blik achteruit biedt perspectief.

De eerste aflevering is getiteld: Revolusi! Het is een gesprek tussen René Koekkoek (vaste interviewer), Annelien de Dijn en gast David van Reybrouck. De tweede aflevering is deze week online gegaan en is met Lucia Admiraal en Matthijs Lok (beiden UvA). Blik achteruit zal ongeveer eens per maand verschijnen. Het komende half jaar komen onder meer: Karwan Fatah-Black, Valika Smeulders, Merijn Oudenampsen & Naomi Woltring, Beatrice de Graaf, en anderen.

www.blik-achteruit.nl

De podcast is te luisteren via de website, spotify, itunes, castbox, pocketcasts, google podcast (en binnenkort soundcloud).

CfP themanummer: de magische lantaarn

Call for papers

Themanummer De Moderne Tijd

Sociaal medium avant-la-lettre?
Sociale interactie met de magische lantaarn in de lage landen (1780-1940)

De magische lantaarn is een projectieapparaat dat vanaf de zeventiende eeuw ontwikkeld werd en uiteindelijk het hoogtepunt van populariteit bereikt aan het einde van de negentiende eeuw met de projectie van talloze handgemaakte, gedrukte en fotografische lichtbeelden.

Dankzij de grote verspreiding van commerciële speelgoedlantaarns wordt de magische lantaarn veelal gereduceerd tot een ontspannende vorm van huiselijk vermaak. Toch is dit slechts een topje van de ijsberg aangezien de lantaarn naast vermaak ook een populair hulpmiddel was in educatieve, propagandistische en wetenschappelijke contexten en frequent werd ingezet als informatie-, instructie-, en propagandamiddel bij uiteenlopende sociale groeperingen. Zo werden lichtbeelden op grote schaal ingezet door scholen, universiteiten, religieuze groeperingen, werkliedenverenigingen, politieke bewegingen en wetenschappelijke genootschappen. De sociale impact van dit visuele massamedium kan dan ook moeilijk worden onderschat.

Zorgvuldig samengestelde reeksen van beelden werden voorzien van bijpassende retoriek. Op die manier werden idealen en ideologieën zoals het patriarchaat, nationalisme, kolonialisme, hygiëne etc. gepromoot en dit zelfs in schijnbaar neutrale projecties van huiselijk vermaak of wetenschappelijk onderzoek. Dit themanummer wil dan ook bijdragen verzamelen die unieke collecties of diverse beeldstrategieën bespreken waarin niet louter de amusements-, informatie- of instructiewaarde van de toverlantaarn wordt aangetoond, maar ook de specifieke ideologieën en interacties die de toeschouwer mee ‘ontwikkelden’. Met aandacht voor interactieprocessen zoals ‘Bildung’, ‘civilisatie’, ‘propaganda’ of ‘zelfrepresentatie’ (self-fashioning) kan de sociale en psychologische impact van een lantaarnvoorstelling worden nagegaan.

Daarbij onderzoekt dit themanummer hoe de lantaarn voor interactie zorgde door middel van zelfontwikkeling, zelfsturing, propaganda, manipulatie, sociaal protest, verspreiding van leugens (‘fake news’)… in allerhande domeinen van de samenleving (school, ontspanningsleven, professioneel leven, politiek, gezondheid, lifestyle, marketing etc.). Zo wordt de rol van de toverlantaarn als een vroege voorloper van de huidige sociale media onderzocht.

Enkele voorbeelden van mogelijke onderwerpen met betrekking tot de lantaarn en sociale interactie zijn:

Personal branding van politieke leiders met behulp van de toverlantaarn;
Recuperatie van populaire projecties over de Franse Revolutie voor het aanwakkeren van de sociale strijd;
Rol van geografische educatie met lantaarnplaten in nationale identiteitsontwikkeling;
Promotie van het patriarchaat aan de hand van jongensstreken in slides bij de speeldgoedlantaarn;
Oproep tot deelname aan missiewerk aan de hand van koloniale lezingen;
Impact van geïllustreerde lezingen bij participatie heropbouw na de oorlog.

Abstracts van max. 300 woorden kunnen tot 15 maart 2021 worden ingestuurd naar evelien.jonckheere@uantwerpen.be. Indieners krijgen kort hierna een bericht. Volledige artikelen van max. 4.000 woorden verwacht tegen 1 juli 2021. Ook Engelstalige bijdragen zijn welkom en kunnen in overleg met de redactie naar het Nederlands vertaald worden. De artikelen worden aan redactionele en externe peer review onderworpen. Illustraties zijn meer dan welkom.

Afbeelding: Amsab-ISG

Vincent van Gogh, Nettenboetsters in de duinen, 1882. Privécollectie.

CfP themanummer: Bodem en streek in de Lage Landen

Call for papers

Themanummer De Moderne Tijd

Grond van Verbeelding. Bodem en streek in de Lage Landen

In de negentiende eeuw was er een toenemende belangstelling voor regionale cultuur en, zowel in
literatuur als beeldende kunst, voor het verbeelden van couleur locale. Het platteland vormde een
belangrijke voedingsbodem voor verschillende kunstvormen, van schilderkunst tot literatuur en
architectuur. Regionale kunstvormen, met name de regionale literatuur, werden in latere jaren echter
geassocieerd met de nazistische ‘Blut und Boden’-ideologie, waarin een relatie wordt gelegd tussen
ras en geboortegrond. De zogenaamde Heimatkunst, waarin de verhoudingen tussen mens en
omgeving vaak centraal staan, heeft hier vanzelfsprekend een slechte reputatie aan overgehouden.
Er is echter ook ruimte van een positieve interpretatie van deze relatie, waarin de nadruk wordt
gelegd op de verbintenis met de bodem als ervaring in plaats van als ideologie. Ook vandaag de dag
is er nog aandacht voor (gebrek aan) verbintenis met de grond en wordt er gepleit voor groene steden
en kringlooplandbouw: bodem blijft van politiek, cultureel en economisch belang. Wat maakte de
relatie met de (eigen) bodem voor mensen en gemeenschappen van ca. 1780-1940 betekenisvol?

De verwantschap tussen mens en grond fungeerde in de regionale kunst lang niet altijd als ideologie,
maar vormde wel regelmatig onderdeel van de beleving en verbeelding van de streek. Dit
themanummer onderzoekt de interesse in couleur locale vanuit een materieel perspectief en legt de
nadruk hierbij letterlijk op de representatie van ‘bodems’ in de Lage Landen, eventueel in comparatief
perspectief. Welke rol speelt (het idee van) de bodem in de culturele verbeelding van ca. 1780-1940?
Wat bepaalt de verhouding tussen mensen of gemeenschappen en de (lokale) grond? (Hoe) verschilt
deze verhouding tussen stad en platteland? Wordt regionale grond gezien als maakbaar,
bijvoorbeeld door droogleggen? Wat is de relatie tussen regionaal en nationaal belang bij bodem,
bijvoorbeeld wanneer regionale grond wordt ingezet als nationaal product voor het bouwen van
huizen, het bedekken van daken en de aanleg van wegen? En in hoeverre bepalen bodems en
grondsoorten, van moeras tot veenlandschappen en van zand en duingebieden tot rietvelden en
rivierklei, de verbeelding en beleving van stad en streek?

Voor dit themanummer van De Moderne Tijd zijn we op zoek naar artikelen vanuit verschillende
disciplines waarin de beleving van bodem en de relatie tussen grondsoorten en lokale en regionale
identiteit centraal staan.

Enkele voorbeelden van mogelijke onderwerpen zijn:

Verbeeldingen van bodem in beeldende kunst en illustratie
Perspectieven op bodem in wetenschap en politiek
Geluid van eigen bodem in (streek)muziek
Belevingen van (vreemde) grond in reisverhalen
Perspectieven op bodembescherming
Maakbaarheid van bodem
Verbanden tussen grondsoorten en regionale identiteit
Bodem en folklore
Regionale grond en nationaal belang
Literaire verbeeldingen van lokale grond
Grondsoorten en regionale architectuur
Verbanden tussen grond en klederdracht
Bodemsoorten en economische ontwikkeling
Grondsoorten over nationale grenzen heen
Bodemsoorten en cartografie

Abstracts van max. 300 woorden kunnen tot 15 januari 2021 worden ingestuurd naar Anneloek Scholten (a.scholten@let.ru.nl). Indieners krijgen hierna zo snel mogelijk bericht over de selectie. Van de
geselecteerde voorstellen worden de volledige artikelen van 4000 woorden verwacht tegen
1 mei 2021. De artikelen worden aan redactionele en externe peer review onderworpen.

Jaarcongres december 2020 afgelast

Als gevolg van de corona-pandemie kan het jaarcongres van De Moderne Tijd van 4 december 2020 helaas niet doorgaan. Het bestuur van de werkgroep heeft in de afgelopen tijd verschillende alternatieve scenario’s verkend, van een online bijeenkomst tot ruim opgezette locaties, maar helaas geen bevredigende vorm kunnen vinden om het congres doorgang te kunnen laten vinden. Wij hopen het thema ‘eenheid in verscheidenheid’ dat voor dit jaar gepland stond, op een andere manier nog recht te kunnen doen.

Namens bestuur en redactie wensen wij iedereen veel sterkte en gezondheid in deze periode.