Nieuws

Op 16 augustus is in zijn woonplaats Rhenen overleden Willem van den Berg, emeritus-hoogleraar in de Moderne Nederlandse Letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Hij heeft een belangrijke rol gespeeld in onze werkgroep, waarvan hij maar liefst zes jaar lang voorzitter is geweest. Hij nam deze rol op 28 november 1986 op zich en trad af op 21 november 1992. Hij leverde tal van bijdragen aan het tijdschrift van de Werkgroep en was daarnaast een steevaste bezoeker van de jaarlijkse congressen.

Willem heeft een blijvende stempel op de studie van de negentiende eeuw gedrukt, getuige zijn talrijke publicaties. Zijn dissertatie, De ontwikkeling van de term ‘romantisch’ en zijn varianten in Nederland tot 1840 (1973) is nog altijd een ijkpunt in het romantiek-onderzoek in Nederland. Hij was een pionier op het terrein van de begrips- en genootschapsgeschiedenis. Toen hij in 1999 afscheid nam als hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam keerde hij terug naar zijn eerste liefde, de begripsgeschiedenis, en sprak hij over de ontwikkeling van het begrip ‘literatuur’ in de negentiende eeuw. Een selectie van zijn artikelen werd bij deze gelegenheid gebundeld in Een bedachtzame beeldenstorm. Beschouwingen over de letterkunde van de achttiende en negentiende eeuw. Tien jaar na zijn pensionering publiceerde hij met Piet Couttenier: Alles is taal geworden (2009), een standaardwerk over de geschiedenis van de Nederlandse literatuur in de negentiende eeuw.

Willem heeft tijdens zijn loopbaan veel promovendi begeleid, die hij, zoals Peter van Zonneveld het zo treffend zegt, als zijn eigen kinderen beschouwde. Wij zullen de eloquentie, geleerdheid en betrokkenheid van onze voormalige voorzitter heel erg missen.

Op 5 oktober, 20:00, in Spui25 in Amsterdam, organiseert de
Werkgroep De Moderne Tijd in samenwerking met de Faculteit der Geesteswetenschappen van de UvA de achtste achtste Jacob van Lenneplezing, verzorgd door Robert Verhoogt, over de moderne ontdekking van de aardbodem.

De negentiende eeuw onder de grond
Over de fascinatie voor de aardbodem en de verbeelding ervan

De verwoestende aardbeving op 1 november 1755 in Lissabon leek het einde van de wereld, maar al snel bleek het een nieuw begin. Nadat het stof gedaald was ontstond onder geleerden en het grote publiek een grote nieuwsgierigheid naar de aarde zelf en haar geschiedenis. Natuurverschijnselen zoals spectaculaire vulkaanuitbarstingen werden toeristische attracties, de vondsten van dinosauriërs of Neanderthalers werden breed uitgemeten in kranten en tijdschriften. Ondertussen was er een voortdurende zoektocht naar nieuwe delfstoffen die essentieel waren voor de handel en industrie. Ten slotte bood de ondergrond ruimte aan een wirwar van tunnels en metro’s voor het transport van personen en goederen. Hoe ging men in de lange negentiende eeuw om met al die nieuwe mogelijkheden onder de grond? In de Jacob van Lenneplezing zal Robert Verhoogt ingaan op de fascinatie voor, de verbeelding van en nieuwe opvattingen over de aardbodem in de lange negentiende eeuw.

Dr. mr. Robert Verhoogt promoveerde op zijn boek Reproduction. Nineteenth-Century Prints after Lawrence Alma-Tadema, Jozef Israëls and Ary Scheffer (2007). Hij publiceerde over (foto-)grafische kunstreproductie, Vincent van Gogh en de geschiedenis van het auteursrecht. Hij heeft meegewerkt aan tentoonstellingen over Jozef Israëls, Lawrence Alma-Tadema en de kunsthandelaar Frans Buffa. Zijn meest recente boek is De wereld vanuit een luchtballon. Een nieuw perspectief op de negentiende eeuw (2013). Op dit moment werkt hij aan een boek over de negentiende eeuw onder de grond. In het dagelijks leven is hij senior beleidsadviseur bij de Directie Erfgoed & Kunsten van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

De Jacob van Lenneplezing keert jaarlijks op de eerste donderdag van oktober terug en wil de Nederlandse literatuur en cultuur van de negentiende eeuw onder de publieke aandacht blijven brengen. Zij is in het leven geroepen bij gelegenheid van het afscheid van Marita Mathijsen als hoogleraar Moderne Nederlandse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam.

Aanmelden

De lezing is gratis toegankelijk, maar u dient zich wel vooraf aan te melden. Dat kan via http://www.spui25.nl/gedeelde-content/evenementen/evenementen/2017/10/achtste-jacob-van-lenneplezing-robert-verhoogt.html.

Het eerste nummer van ons tijdschrift in de nieuwe stijl, onder de nieuwe titel De Moderne Tijd. De Lage Landen, 1780-1940, is verschenen en belandt deze dagen bij de leden op de mat.

Het nieuwe tijdschrift is een combinatie van de vertrouwde elementen uit De Negentiende Eeuw en enkele belangrijke vernieuwingen. Behalve de uitgebreide periode, heeft het tijdschrift een fris, nieuw ontwerp, en zal vanaf nu tweemaal per jaar ook in kleur verschijnen.

Het openingsnummer bevat bijdragen van zowel aanstormende als gevestigde onderzoekers en de artikelen bestrijken verschillende disciplines en periodes. Marita Mathijsen, die aan de wieg stond van onze werkgroep en het tijdschrift, schreef het openingsartikel waarin ze de ontwikkeling van de ‘negentiende-eeuwse’ genres van de historische roman en het Scottiaanse dichtverhaal over de gehele periode van 1780 tot 1940 verkent. De cultuurhistorische benadering van laatnegentiende-eeuwse voetbalfoto’s vormt het onderwerp van het artikel ‘Actie op het veld’ van Jan Luitzen en Wim Zonneveld.
Myrthel Van Etterbeeck bestudeert de oorlogsromans van de vergeten Vlaamse bestsellerauteur Abraham Hans (1882-1939), waarmee onze aandacht naar de Eerste Wereldoorlog en het interbellum verschuift. Jan Hein Furnée, ten slotte, onderzoekt de betekenisverschuivingen van de bekendste en meest beruchte grand opéra in de Lage Landen, La Muette de Portici van Daniel Auber, die zo’n belangrijke rol speelde in de Belgische Omwenteling van 1830.

Met het verschijnen is een nieuw tijdperk voor ons tijdschrift ingeluid, en wij hopen natuurlijk dat het, net als De Negentiende Eeuw, een levendig platform voor het onderzoek naar de kunst, cultuur en geschiedenis van de Lage Landen in de moderne tijd zal zijn!